In 2011 kreeg een van de grootste wetenschappelijke experimenten in kustonderhoud een plek in Nederland: De Zandmotor. Dit aangelegde schiereiland bestaande uit 21 miljoen m3 zand, werd ontworpen om de Delflandse kust te beschermen voor de komende 20 jaar. Op 14 september verzamelden meer dan 350 internationale experts, van ingenieurs en beleidsmakers tot onderzoekers, in het Kurhaus om de de eerste onderzoeksresultaten na vijf jaar te vernemen op het Zandmotor congres. Dagvoorzitter Helga van Leur, meteoroloog en weervrouw op Nederlandse televisie, opende het congres. Zij werd opgevolgd met een warm welkom door Peter Heij en Rik Janssen.
Een project met een wereldwijde spin-off en veelbelovende eerste resultaten
Peter Heij, directeur bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, gaf aan dat we de grote uitdagingen waarmee we geconfronteerd worden als gevolg van klimaatverandering om kunnen zetten in kansen. Mits we open staan om te blijven leren, experimenteren en samen te werken in de gouden driehoek van overheid, bedrijven en onderzoekers. Rik Janssen, Gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland, uitte zijn trots op dit unieke project. Hij benadrukte dat, terwijl veiligheid de eerste prioriteit is, we hongerig moeten blijven naar nieuwe kennis en mogelijkheden om win-win situaties te creëren voor veilige, maar ook aantrekkelijke kustgebieden.
Rik Janssen (provincie Zuid Holland) en Helga van Leur
De Zandmotor spreekt tot de verbeelding
Carola van Gelder, Projectmanager Zandmotor bij Rijkswaterstaat, gaf de aftrap voor de presentatie van de onderzoeksresultaten. Zij stelt dat de Zandmotor zich heeft ontwikkeld tot een internationaal icoon voor innovatief kustonderhoud. Wind en zeestromingen verspreiden het zand op een manier die we kennen van de Waddeneilanden. Een diversiteit aan planten, vogels en vissen is verschenen en het gebied blijkt zeer aantrekkelijk voor recreatie en allerlei watersporten.
Carola van Gelder presenteert de resultaten van het monitoring en evaluatieprogramma
Stroming, de verspreiding van zand, flora en fauna: alle minutieuze details worden gemeten
Marcel Stive, hoogleraar Kustwaterbouwkunde TUDelft, deelde een aantal van de voorlopige resultaten vanuit het wetenschappelijk onderzoeksprogramma NatureCoast. De Zandmotor kreeg bij aanvang drie doelstellingen mee: kustveiligheid, het toevoegen van waarde voor recreatie en natuurontwikkeling, en stimuleren van kennisontwikkeling over kustontwikkeling. In een video liet Marcel zien dat de Zandmotor zich grotendeels ontwikkelt zoals verwacht. Het is echter nog te vroeg om conclusies te trekken over de lange termijneffecten in vergelijking met regulier kustonderhoud.
Carola van Gelder (Rijkswaterstaat)
Durven dromen
Hans Kleij, Programmadirecteur Provincie Zuid-Holland, stelt dat in een uitzonderlijk innovatief project als dit, lef en groots durven dromen van doorslaggevend belang zijn. Maar uiteindelijk moet je in gedachten houden dat deze projecten ontwikkeld worden voor mensen. Een projectgebied moet daarom voor verschillende doeleinden te gebruiken blijven.
Hybride relatie tussen de mens en de zee
De Zandmotor is zo veel meer dan alleen een hoop zand of een knap staaltje techniek, het is een cultureel fenomeen. Tenminste, volgens de kunstenaars van de Sattelietgroep. Door middel van verschillende projecten laten zij de verschuiving naar het zogenaamde Antropocene tijdperk zien. In dit nieuwe tijdperk zijn landschappen ontworpen door de mens en gevormd door de natuur. Dit perspectief opent nieuwe dialogen in de relatie tussen mens en natuur.
Ronald Boer (Satellietgroep)
Internationale auditcommissie
Na deze gedachte is het tijd om de bevindingen van de internationale audit commissie te delen. De commissie bestaat uit Todd Bridges (Senior Milieuwetenschapper van het Amerikaans corps van Ingenieurs) , Alison Baptiste (Milieuagentschap, Verenigd Koninkrijk), Hans Hanson (Universiteit van Lund, Zweden) en voorzitter Henk Ovink (speciaal internationaal watergezant voor het koninkrijk Nederland).
De commissie is trots op het feit dat de Zandmotor inspireert tot een proactieve manier van denken. Van problemen oplossen, tot extra kansen creëren in projecten voor kustbescherming. Deze trots kunnen en mogen wij overigens wel duidelijker exploiteren.
Hans Hansson, Todd Bridges, Alison Baptiste, Helga van Leur en Henk Ovink
Zij geven aan dat we nu moeten investeren om (internationale) nieuwe zandmotorprojecten mogelijk te maken. Na vijf jaar zijn er belangrijke wetenschappelijke successen geboekt. In de toekomst dienen deze vertaald te worden naar interessante en succesvolle commerciële modellen. Om kansen te creëren voor nieuwe zandmotorprojecten, is het noodzakelijk om een evaluatieprogramma op te zetten met transparante criteria voor benchmarking. De commissie voegt hieraan toe dat internationale inspiratie onontbeerlijk is. Daarom is het van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat het verhaal van de Zandmotor verspreid wordt op basis van feiten. Tot slot is het zeer belangrijk om in gedachten te houden dat de voordelen op lange termijn van de Zandmotor niet alleen bepaald worden door de kosten van zand. Om internationale innovatiekracht voor dit proefproject te kunnen institutionaliseren, dienen aankomende resultaten in de periode 2016-2021 uitgebreid geanalyseerd te worden.
Exportkansen
Jaap van Thiel de Vries, Programmamanager bij Ecoshape Building with Nature, ziet absoluut internationale kansen voor de Zandmotor. Tegelijkertijd blijft het belangrijk te beseffen dat dit ontwerp niet zomaar gekopieerd kan worden, maar altijd aangepast dient te worden aan plaatselijke omstandigheden.
Het plenaire programma werd afgesloten door Jaap Flikweert, directeur Water Governance en Strategie bij Royal Haskoning DHV Verenigd Koninkrijk, en betrokken bij de plannen voor een Zandmotor in het Verenigd Koninkrijk. Hij toonde aan dat zandmotor achtige projecten financierbaar kunnen worden door extra initiatieven aan te trekken indien overheidssubsidies onvoldoende blijken. Hij benadrukte dat het vinden van lokale enthousiaste bestuurders prioriteit heeft.
Expositiebeurs
Op de expositiebeurs konden congresgasten inspiratie opdoen in het Naturecoast café, meer te weten komen over kustmonitoring en alles leren over de verschillende onderzoek manieren die toegepast worden op de Zandmotor. Ook was het mogelijk een eigen Zandmotor te creëren door middel van ‘augmented reality’. Ontwikkeld door Deltares blijkt dit model te werken als visueel vertalingsinstrument voor verschillende stakeholders bij de start-up fase van een ontwerp.
In de namiddag werden in twee rondes zes parallelle technische sessies aangeboden, waarin experts kennis uitwisselden over het creëren van duinlandschappen, ecologische kansen, risico’s, toekomstige strategieën, uitdagingen voor het behoud van (Nederlandse) zandige kusten en internationale kansen.
